کشاورزی در ایران، ظرفیت ها و محدودیت ها

نقش بخش کشاورزی در تأمین امنیت غذایی کشور و صادرات و ارز‍‌آوری این بخش را به یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تولید داخلی بدل می‌کند. با وجود کشاورزان متعهد و توانمند، اراضی و خاک مساعد، شرایط اقلیمی مناسب و ذخایر آبی کافی، می‌توان از تامین نیاز‌های داخلی و بخش صادرات در حوزه‌های تولید محصولات زراعی، دامی، گلخانه‌ای و باغی محصولات کشاورزی اطمینان حاصل کرد.

طبق آمار سازمان فائو، ایران در تولید ۲۲ محصول مهم در میان ۷ کشور برتر تولیدات کشاورزی قرار دارد. ایران رتبه اول تولید پسته، زعفران و زرشک دنیا را به خود اختصاص داده است. ایران همچنین در تولید خرما رتبه دوم و در تولید سیب رتبه چهارم را در اختیار دارد. مهم‌ترین محصولات کشاورزی کشورمان گندم، برنج، غلات، چغندرقند، میوه، آجیل، پنبه و تنباکو است.

اهمیت کشاورزی و صادرات محصولات

حدود ۶۹۰ میلیون نفر در سراسر کره زمین از گرسنگی رنج می‌برند. این آمار نسبت به سال گذشته افزایشی ۱۰ میلیونی داشته است. طبق آمار جهانی، حدود ۷۵۰ میلیون تن از جمعیت جهانی در معرض ناامنی غذایی هستند. همین امر ما را به عنوان کشوری با پتانسیل‌های طبیعی متعدد مسئول می‌کند تا با تامین مواد غذایی و صادرات  دربخش کشاورزی نقشی در کمرنگ‌تر کردن این مشکل ایفا کنیم. از سوی دیگر، از آن‌جایی‌که بیشتر صادرات ایران بر پایه صادرات نفتی بنا شده، می‌توان با افزایش ظرفیت‌های صادرات این بخش، نرخ ارزآوری را نیز افزایش دهیم.

ظرفیت کشاورزی ایران

ایران دارای مناطق کشاورزی متنوعی است و الگوهای کشت گوناگونی را می‌توان در قسمت‌های مختلف ان پیاده سازی کرد. این محصولات می‌تواند شامل مواد اولیه فراورده‌های غذایی، دانه‌های روغنی، حبوبات، گیاهان ریشه‌ای، سبزیجات و خوراک دام و طیور نیز باشد. از این رو، ارزیابی و استفاده از تمام پتانسیل‌های این مناطق کشاورزی اهمیت فراوانی پیدا می‌کند. با شناسایی توانمندی‌های هر استان برای تولید محصولات کشاورزی می‌توان به تولیدات کشاورزی پایدار دست یافت و استفاده و حفظ منابع طبیعی را نیز بهینه کرد.

بهبود وضعیت کشاورزی ایران

تنوع اقلیمی و آب و هوایی باعث شده تا ایران زیرساخت قوی برای گسترش بخش کشاورزی در اختیار داشته باشد. همین امر باعث شده تا کشورمان به کارآمدترین تولیدکننده محصولات کشاورزی در خاورمیانه بدل شود. با این وجود، بهبود شرایط تولید و صادرات محصولات کشاورزی از طریق اقداماتی از جمله مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم نیز امکان‌پذیر می‌شود.

• استمرار خودکفایی گندم، افزایش تولید دانه‌های روغنی، چغندرقند، پنبه، تامین بذور محصولات کشاورزی از داخل
• تأمین به موقع نهاده‌های تولید
• بهبود فضای کسب وکار
• حذف بروکراسی در صدور مجوزها
• ایجاد فضای صادرات برای تولید کنندگان
• حمایت‌های همه جانبه بانکی
• ارائه الگوی کشت مناسب
• رعایت قانون خرید تضمینی
• استفاده بهینه از ظرفیت تشکل‌های کشاورزی
• افزایش ظرفیت بخش کشاورزی

موانع سد راه کشاورزی ایران

بخش کشاورزی برای رسیدن به خودکفایی همه جانبه، با چالش‌های گوناگونی روبه‌روست. با وجود تحریم‌های فراوانی که بر ایران اعمال شده، بخش کشاورزی ایران توانسته تا عملکرد خوبی داشته باشد و چندان تحت تاثیر عواقب این تحریم‌ها قرار نگیرد. با این‌حال، موانع و مشکلاتی بر سر راه بخش کشاورزی ایران قرار دارد. برخی از این موانع به شرایط اقلیمی و طبیعی مناطق باز می‌گردد و برخی دیگر از آن‌ها به سیستم کشاورزی مربوط می‌شود. از جمله این رخدادهای اقلیمی می‌توان به هجوم گسترده آفات اشاره کرد. افزایش دما و بارش در برخی مناطق صحرایی منجر به افزایش رطوبت خاک و پوشش گیاهی می‌شود. این امر می‌تواند شرایط را برای تکثیر، رشد و مهاجرت آفاتی چون ملخ‌های صحرایی فراهم کند. از عمده مشکلات و موانع صنعت کشاورزی می‌توان به این موارد اشاره کرد.

• عدم پراکندگی یکسان بارش‌ها
• سرمازدگی
• پایین بودن سطح اراضی کشاورزی
• روش های آبیاری سنتی
• کمبود منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی
• کمبود اعتبارات
• ظرفیت اشتغال پایین
• هجوم آفات
• روش‌های سنتی کشاورزی

در چند خط بخوانیم

ایران با برخورداری از مناطق متنوع کشاورزی، کشوری غنی و سرشار از موهبت‌های الهی است. اقلیم‌ چهار فصل و خاک حاصلخیز این سرزمین  باعث شده تا کشاورزی ایران به یکی از مهم‌ترین صنایع کشورمان بدل شود. با این حال، فراهم کردن شرایط مناسب به‌منظور افزایش صادرات در بخش کشاورزی با استفاده از ارتقاء سطح فناوری و استانداردهای علمی، حمایت مالی و سرمایه‌گذاری مناسب، استفاده از تمام ظرفیت‌ تشکل‌های کشاورزی، افزایش کیفیت تولیدات کشاورزی و همینطور تسهیل و تشویق برای برندسازی محصولات حمایت‌ها به سمت تکمیل حلقه‌های مفقوده و توسعه زنجیره‌های عرضه محصولات از اولویت‌های بخش کشاورزی است.